Để trẻ tự quyết định và tự chịu trách nhiệm là điều rất có ý nghĩa và cần thiết đối với trẻ.
Chịu trách nhiệm về các quyết định
Các chuyên gia cho biết, thông thường, ở độ tuổi 3-4, trẻ đã đi học mẫu giáo và tư duy của trẻ cũng phát triển nhanh, mạnh hơn. Trẻ học được nhiều điều mới, nhiều kiến thức và kỹ năng cơ bản cần thiết và quý giá trong những năm đầu đời.
Là cha mẹ, bên cạnh việc khuyến khích, bồi dưỡng thêm kiến thức cho con, thì việc rèn cho con tính tự lập và trách nhiệm cũng vô cùng ý nghĩa và cần thiết.
Một người cha kể câu chuyện khi ông còn nhỏ: Một lần mẹ mua cho tôi một chiếc áo màu đỏ, tôi nói rằng tôi không thích nó. Lớp em ai cũng mặc màu trắng hoặc xanh, không ai mặc màu đỏ nên em nhất định không mặc vì thấy kỳ. Hôm đó, mẹ tôi cũng vội vã đi làm. Mẹ nói màu đó đẹp lắm, con không mặc, cởi trần đi học cũng không sao. Nhưng tôi vẫn không. Mẹ không được bảo đánh con một lần. Cuối cùng, mẹ tôi đi làm muộn và tôi đi học muộn.
Khi tôi đến lớp, mọi người đã ngồi vào chỗ của mình chỉ còn tôi với khuôn mặt lấm lem, đầu tóc bù xù và chiếc áo sơ mi đỏ. Tôi vẫn nhớ cách mọi người nhìn tôi lạ lùng.
“Từ ngày có con, tôi mới thấy hiểu biết của chúng ta về trẻ con còn nông cạn lắm. Tôi không muốn con mình giống mình cho đến khi tôi 30 tuổi mới thực sự biết mình muốn gì. Vì vậy, giới hạn cao nhất của việc yêu thương con cái thật sự là để chúng tự quyết định cuộc sống của mình", vị phụ huynh này chia sẻ.
Nếu quyết định của con bạn không thành công, trẻ nên biết rằng mình sẽ chịu trách nhiệm về kết quả của mỗi lựa chọn. Bằng cách đó, con bạn sẽ dần dần học cách đưa ra quyết định một cách độc lập.
Cô Phan Hồ Điệp, giảng viên khoa Giáo dục đặc biệt, trường Đại học Sư phạm Hà Nội cũng chia sẻ câu chuyện của mình trên trang cá nhân: “Hôm trước Nam gửi thư nhà trường thông báo học phí năm nay sẽ được giảm. tăng lương, đâu đó trên 82.000 USD. Ôi nhìn số tiền mà đỏ mặt. Nhưng giả làm một bà mẹ văn minh, tôn trọng con cái, tôi bảo: Thôi học phí cao quá, mình gap year kiếm tiền với nhau.
Ngày hôm sau tôi nhận được một lá thư từ trường. Hợp đồng ngày hôm trước đã được gửi cho tất cả học sinh. Còn với Nam, tất cả các loại học bổng cộng lại chỉ... 400 đô la.
Nói là vậy nhưng thực tế, tôi đã không ít lần “thu gom” những lo lắng, mong muốn của mình để trao cho con cái quyền tự quyết định. Bởi nếu không làm thế, tôi đã không cho Nam đi du học từ năm 13 tuổi.
Vì nếu không làm thế tôi sẽ hư mất, tôi sẽ buồn khi Nam đột ngột tuyên bố học nhạc vào năm thứ nhất đại học. Bởi nếu không làm thế, tôi sẽ không ngừng chao đảo khi con cái liên tục đổi phương án, đổi phương án.
Bởi tôi đã dặn lòng trao cho con chiếc chìa khóa mang tên: Quyền Tự Quyết. Đằng sau cánh cửa đó có thể là cơ hội cũng như thách thức. Nhưng khi tôi chuẩn bị sẵn sàng, được trao quyền, tôi sẽ có thể đối mặt với nó."
Phan Hồ Điệp chia sẻ, vào mỗi thời khắc quyết định, cô luôn hỏi Nam câu hỏi: Anh muốn gì? Tôi có thể làm gì để có được những gì tôi muốn? Tốt thì tốt, không tốt thì sao?
Nhưng trong thực tế, nhiều bậc cha mẹ lại háo hức được quyết định thay con cái, đặt quá nhiều kỳ vọng vào con cái.
“Mình cũng chứng kiến nhiều bạn bị “đẩy” đi du học khi bản thân không muốn hoặc không thích. Đến nơi mà sốc văn hóa, giao tiếp, ẩm thực... hết. Trong các nhóm, phụ huynh vẫn chia sẻ cách đưa con về nhà vì con có vấn đề về sức khỏe và tâm lý”, bà Tâm nói.
Theo một giảng viên trường Đại học Sư phạm Hà Nội, cô luôn nói với Nam, ngoài việc sinh ra trước anh 25 năm, mẹ cô chẳng hơn gì anh. Khám phá, tham gia, trải nghiệm.
Nói không nhưng gõ “không”
Nói về việc để con tự quyết định, chị Điệp cho rằng nhiều bậc cha mẹ thường bao bọc con quá mức.
“Hãy thử đếm xem bạn nói “Không” với con mình bao nhiêu lần một ngày. Đừng chạy! Không được làm ồn! Không được chạm vao no! Đừng cằn nhằn! Đừng tranh cãi!
Cũng có nghiên cứu cho thấy rằng mỗi đứa trẻ mới biết đi, trong một ngày, nghe từ "không" khoảng 400 lần. Chuyên gia Phan Hồ Điệp khuyên, để nuôi dạy con tích cực, vui vẻ, chỉ nên nói "không" trong những trường hợp khẩn cấp. Đối với phần còn lại, hãy nói không, nhưng bỏ từ "không".
Chị Điệp đưa ra những cách nói chuyện với con như thể hiện mong muốn của mình. Ví dụ thay cho câu nói: Không đánh nhau! Hãy nói: Tay là để ôm chứ không phải để đánh.
Xác thực bằng cách: Thừa nhận cảm xúc và yêu cầu các lựa chọn thay thế. Cụ thể, tôi biết rằng con bạn khó chịu khi bạn lấy đồ chơi. Tôi nên làm gì thay vì đánh khi tôi tức giận?
Giải thích đằng sau câu nói “không”, ví dụ: Ăn quá nhiều kẹo không tốt cho sức khỏe. Nhưng bạn nhớ quy tắc: Lời giải thích không nên quá 10 từ vì dài quá sẽ không có tác dụng gì với trẻ.
Đưa ra các lựa chọn, thay vì: “Không vẽ bậy lên tường,” bạn nói: “Tôi biết bạn thích vẽ. Bạn thích vẽ trên bảng hay trên giấy?”. Hoặc nếu con bạn đang ném đồ chơi, hãy đưa cho trẻ quả bóng và nói: “Con có thể ném quả bóng này”.
Cha mẹ giúp trẻ hiểu hành vi có thể chấp nhận được. Ví dụ, dạy con bạn rằng khi con tức giận, con có thể nói: "Con đang giận đấy, con vào phòng được không?"
Hoặc với một đứa trẻ chưa có đủ ngôn ngữ, bạn có thể nói: “(tên của đứa trẻ) buồn quá. (tên của đứa trẻ) có thể cùng bạn đến một góc yên tĩnh để bình tĩnh lại."
Làm như vậy một cách nhất quán sẽ giúp trẻ em kết hợp các mô hình ngôn ngữ và hành động.
